Sinds de aankondiging van minister Eric Wiebes (Economische Zaken) vorig jaar dat Nederland ‘zo snel mogelijk van het gas af moet’ is het onderwerp ‘en hoe dan?’ vrijwel wekelijks onderwerp in de media. Een ding is helder: zo simpel als destijds in de jaren zestig de woningen werden aangesloten op het aardgas zal het in dit geval zeker niet gaan.
De komende weken beschrijft Het Bloemendaals en Heemsteeds Nieuwsblad een serie artikelen hoe er in Bloemendaal en Heemstede op de gasloze toekomst wordt gereageerd. Hoe actief zijn inwoners met isoleren van hun huis, en waarom? Of doen zij helemaal niets, en waarom? Wat doen rijk en gemeente om de inwoners te ondersteunen in de energietransitie, hoe krijg je als huiseigenaar onafhankelijk advies, hoe kijkt een projectontwikkelaar aan tegen de steeds scherpere eisen van duurzaam bouwen, en wat doet de woningbouwcoöperatie? Deze en meer vragen komen aan bod.
23 oktober 2019 Deel 8, slot: De weg naar aardgasloze toekomst is grillig. (onderaan: links naar websites over energie en verduurzaming)
Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten
De serie is mede tot stand gekomen dankzij subsidie uit het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.
De afgelopen zeven afleveringen in deze serie hebben laten zien dat de ambities van de overheid groot zijn. Om klimaatneutraal te zijn in 2050 moeten alle 8 miljoen gebouwen van het aardgas af zijn, Te beginnen tot 2030 al 1,5 miljoen huizen en gebouwen die zonder CO2 uitstoot worden verwarmd en gekoeld. Om dit te halen moeten duizend gebouwen per dag worden afgeleverd, duurzaam verbouwd of als nieuwbouw. De winst hiervan voor het milieu zal overigens niet eens zo groot zijn, eenvoudigweg omdat gebouwen een relatief klein aandeel hebben in de totale uitstoot van broeikasgassen. Grote ingrepen in de industrie, landbouw en de opwekking van elektriciteit zijn ook noodzakelijk. Toch houdt de overheid vast aan het grootschalige verduurzamingsplan voor heel gebouwd Nederland. De stip op de horizon is geplaatst, de weg ernaar toe is vooralsnog schimmig en grillig. In deze slotaflevering: welke technieken kunnen de oplossing bieden?
Zeker is wel dat de rol van elektriciteit vele malen groter zal worden. Nu is de gebouwde omgeving goed voor meer dan 30% van de elektriciteitsvraag. Maar veel meer stroom is straks nodig: voor opladen van elektrische auto’s die nu een snelle opmars maken, het koken op inductieplaten, voor warmtepompen (per woning naar schatting 2500-3000 kWh per jaar) en vormen van elektrisch verwarmen en koelen. Er komt steeds meer groene stroom, uit zonneparken en windmolens op zee en land. Maar wat percentages betreft stelt het nog nauwelijks iets voor.
Het opslaan van deze vormen van energie (opdat ook op windstille en zonloze dagen voldoende energie voorhanden is) staat nog in de kinderschoenen. Kortom het gaat nog niet hard. We wekken nog maar 6% duurzame energie op en staan op de een na laatste plaats in Europa. “Een gekke groene Henkie zijn we dus allerminst,” betoogde onlangs hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans (YouTube). Die toevoer van zonne- en windstroom zorgt op sommige plaatsen al voor krapte op elektricteitsnet: er wordt meer stroom aangeleverd dan de elektriciteitsnetten aankunnen. Met name in de noordelijke provincies worden daarom geen vergunningen afgegeven voor nieuwe zonnepanelenparken. Ook het hoogspanningsnet van TenneT staat onder druk. Uitbreiding van de capaciteit gaat jaren duren.
Ondertussen wordt ook veel geëxperimenteerd met andere vormen van opwekken van groene energie. Waterstof bijvoorbeeld, dat 0,0 CO2 uitstoot. Met een grote mits: het moet dan natuurlijk wel met groene stroom zijn geproduceerd. Probleem is dat het omzetten van elektriciteit naar waterstof niet goed rendeert en op dot moment dus zeer duur is. Waterstof is allerminst een heilige graal, betoogt ondernemer Wim Schermer op binnenlandsbestuur.nl. Eerder een ‘groene leugen.’ Desondanks opende afgelopen maand een modelhuis verwarmd op waterstof op Goeree-Overflakkee (opwegmetwaterstof.nl).
Proeven zijn er ook met verwarming uit grond en water respectievelijk geothermie en aquathermie. En er zijn warmtenetten in gebruik die wijken verwarmen met restwarmte bijvoorbeeld uit de industrie. Om de klimaatdoelen te halen wordt hoog ingezet op bijstook van kolen en gasgestookte energiecentrales met biomassa. Over het groene karakter van die bijstook, met houtresten, is veel discussie. Hoe voorbeeldig en efficiënt is bijvoorbeeld de nieuwe BioWarmteCentrale de Purmer in Noord-Holland? Om 25.000 huishoudens in Purmerend van warmte te voorzien is jaarlijks 10.000 ton aan houtsnippers nodig, vervoerd met 4000 vrachtwagens. De snippers zijn afkomstig voor de helft van Staatsbosbeheer en voor de andere helft van andere natuurbeheerders. Dat is dus voor 1 woonwijk van 1 gemeente.
Geheel elektrisch
Warmtenet, geothermie of waterstof – Bloemendalers Wilfred de Boer en René Reijnhart willen daar allemaal niet op wachten. Zij zien de toekomst in simpelweg geheel elektrisch. Ze zijn eigenaren van een huis uit respectievelijk rond 1900 en jaren dertig van de vorige eeuw, die nauwelijks tot redelijk zijn geïsoleerd. De ICT’er en fysicus kennen elkaar al langer, gingen samen uit interesse op zoek naar nieuwe manieren van verwarming en om de energierekening van hun vrijstaande huizen omlaag te brengen. Ze kwamen uit op een zogeheten inverter airco, die zowel warmte als koelte produceert.
René had al 25 jaar geleden een airco voor de koeling in huis gehaald, in de slaapkamer en op zolder. “Heel on-Hollands,” stelt hij vast. “Maar dat wij ervoor kozen kwam vooral vanwege mijn vrouw die Amerikaanse is. In de VS zijn die apparaten heel gewoon.” Het taboe op elektrische koeling en nu ook verwarming bestaat in Nederland nog steeds, vinden De Boer en Reijnhardt. Subsidie voor een inverter is er niet. Onbegrijpelijk vinden zij, want de techniek ervan bestaat al jaren en is zeer efficiënt. Er wordt tot 50 graden warme lucht in je kamer geblazen, meer dan voldoende om het comfortabel te hebben. Ja, zelfs als je huis niet goed is geïsoleerd, zo stellen zij.
In huize De Boer zijn alleen alle ramen vervangen door HR++ glas, de vliering dient als natuurlijke isolatie. Muurisolatie is vrijwel onmogelijk omdat de woning geen spouwmuur heeft. De Boer toont de inverter, die in dit geval aan de wand in de keuken hangt en met zijn warmte dan wel koelte via een doorgang ook de woonkamer kan bereiken. “Binnen vijf minuten is de ruimte prettig warm.” Als het buiten te koud wordt en zeker als het gaat vriezen, dan stookt de cv de rest bij. Alles is gecontroleerd via slimme thermostaten die op internet zijn aangesloten, en temperatuur en luchtvochtigheid in alle vertrekken registreren. De gps op de telefoon ziet bijvoorbeeld of de eigenaar niet thuis is en zorgt dan dat de verwarming lager gaat. De kosten voor dit systeem, 800 euro, waren “binnen twee jaar terugverdiend door de lagere gasrekening.”
Ook René Reijnhart is zeer te spreken over zijn inverters. Hij heeft er vier: een in de keuken, een in de woonkamer en twee in andere vertrekken. Zijn huis is wel redelijk geïsoleerd, via de spouwmuren en dubbel glas in de ramen. Hij heeft 15 zonnepanelen laten installeren waarmee hij verwacht de helft van de benodigde elektriciteit zelf te kunnen opwekken.
Een goede inverter is te koop vanaf 800 euro, maar er komen kosten bij voor de verplichte installatie door een erkend bedrijf. Per inverter is er een buiten- en een binnenunit. De buitenunit lijkt op die van de warmtepomp. Hij geeft geluid af, rond de 40 dB. Het jaarverbruik voor warmteafgifte per inverter (type 2.5 kW) ligt rond de 750 kWh, ongeveer hetzelfde als van een waterbed. Koeling kost nog eens meer dan 100 kWh.
De Boer zegt voor dit jaar 5000 kWh elektriciteitsverbruik te verwachten, dat is dus inclusief ook de overige apparaten in huis zoals wasmachine, wasdroger, vaatwasser en koelkast. De extra stroomkosten worden ruimschoots terugverdiend door het lagere gasverbruik, zo zegt hij. Hij overweegt meer inverters, en ook zonnepanelen te nemen. Het aantal zonnepanelen zal hooguit acht stuks zijn, en om het fraaie aangezicht van het huis niet te verstoren moeten ze achterop de woning worden geplaatst.
Voor beide Bloemendalers is het helder als glas: op deze manier hebben zij een bijna gasloos huis tegen aanzienlijk lagere energiekosten, zonder extreem hoge (aanvullende) isolatiekosten.
Websites over energie en verduurzaming
Energiefeiten.nl Een website met basisweetjes over energie, door Zoetermeerder ing. Jan van Staveren
Energieopwek.nl laat zien hoeveel hernieuwbare energie elke dag in Nederland wordt opgewekt.
Hoewerktaardwarmte.nl : website van Energie Beheer Nederland over geothermie
Thermogis.nl: aardwarmte in Nederland in kaart
Grijsnaargroen.nl : Rendementen van warmtepompen, cv ketels etc
Energiepodium.nl : opinie, interviews, nieuws en achtergronden over de energietransitie (van Gasterra)
Waterstofgate.nl : waterstof kritisch bekeken door Hans Noordsij
Wattisduurzaam.nl : website van Thijs ten Brinck
Groene-rekenkamer.nl : stichting die cijfers en aannames (klimaat, stikstof etc) tegen het licht houdt
Huizenaanpak.nl : advies, showroom met voorbeelden duurzame maatregelen voor in huis. (Rijksstraatweg 238 in Haarlem)
Op Twitter: @BM_Visser met dagelijkse energiestatistieken; @remcodeb Energieonderzoeker ; @reportfromNL, Bert van Dijk, redacteur energie van Het Financieele dagblad