Van de pakweg 6900 kerkgebouwen in Nederland hebben de afgelopen jaren zo’n 1400 een nieuwe bestemming gekregen. Anders gezegd: ze zijn gered van de sloop. Ook in Heemstede staan diverse gebouwen met een religieuze achtergrond. Zij zijn nu in kaart gebracht en het rapport waarin zij staan beschreven is vorige maand aan de wethouder overhandigd. In dit hele proces kreeg één gebouw extra aandacht: de OLV Hemelvaartkerk aan het Valkenburgerplein. Afgelopen december leek sluiting in de lucht te hangen. Dit gevaar is voor dit lokale cultuurhistorische pareltje voorlopig geweken. Sterker nog: het is mogelijk op weg te worden aangewezen als gemeentelijk monument
Samensteller van het rapport Religieus Erfgoed en herbestemming is historicus Michel Bakker uit Heemstede. Hij deed de inventarisatie in opdracht van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek en kwam tot een beschrijving van achtereenvolgens: kerken en kloosters (12 in getal inclusief o.a.parochiegebouwen), confessionele scholen (12 stuks inclusief woonhuis hoofd van de lagere school St.Jozef), de Algemene Begraafplaats en de zorginstellingen (4 gebouwen).
Aanbevelingen voor herbestemming deed hij overigens niet. “Daar waag ik me echt niet aan,” vertelt Michel Bakker tijdens een gesprek over het rapport. “Pas als herbestemming aan de orde is kun je afwegingen gaan maken. Dat moet zeer zorgvuldig gebeuren niet in de laatste plaats omdat herbestemming in de meeste gevallen gevoelig ligt en tot veel leed kan leiden.” Per godsdienstige nominatie kan dat overigens verschillen, zo merkt Bakker op. Voor katholieken is een kerk heilig, voor protestanten is het gebouw handig. Een bisdom zal zijn kerk al niet snel doordeweeks voor niet-kerkelijke activiteiten laten gebruiken. Concerten en dergelijke komen dan ook meestal voor in kerken van protestantse huize – zie ook de Pinksterkerk aan de Camplaan in Heemstede die nu in goede handen is van Stadsherstel. Maar uitzonderingen zijn er ook, zoals een voormalige r-k Clemenskerk in Hilversum die nu als indoor trampolinepark in gebruik is. Een goede tussenoplossing zou volgens Michel Bakker zijn om een deel van een kerk te behouden voor de eredienst als grote kapel en het resterende deel te herbestemmen.
Zo komt het gesprek op de OLV Hemelvaartkerk in Heemstede. Daar ontstond in december vorig jaar flinke commotie toen het parochiebestuur liet weten de kerk op termijn voor de eredienst te gaan sluiten. “Dat bracht een schokgolf teweeg in de parochie,” aldus Michel Bakker, die zelf als actieve parochiaan in die maand net bezig was een geldinzamelingsactie te starten om het lood op het dak van een zijkapel te vervangen dat een jaar geleden tijdens reparatiewerkzaamheden was gestolen. “Gelukkig kwam het bisdom twee maanden later met de mededeling dat het besluit ondoordacht was geweest. Wat mij betreft een juiste conclusie. Dit kerkgebouw zal van alle vier Klaverbladkerkgebouwen op termijn het minste geld gaan kosten aan onderhoud. Het gebouw staat zeer stevig op zijn voeten.”
De OLV Hemelvaart stamt uit 1926/27 en is alles behalve een neogotisch bouwwerk zoals de meeste van de gebouwen in de omgeving. Maar het is wel een ontwerp van architecten uit de bekende familie Cuypers. De discussie over mogelijke sluiting trok dan ook de aandacht van het Cuypersgenootschap. Dat liet vooraanstaand bouwhistoricus Gerrit Vermeer samen met Gert van Kleef eens goed naar dit bijkans vergeten pareltje van Joseph Th.J. Cuypers (1861-1949) en zijn zoon Pierre kijken. Dit resulteerde afgelopen mei in een 23 pagina’s tellende Waardebepaling van het gebouw en interieur, met als eindconclusie dat dit gebouw “ruimschoots in aanmerking komt om aangewezen te worden als gemeentelijk monument.”
Michel Bakker juicht die mogelijke monumentenstatus van harte toe. “Er zijn mensen die menen dat een monumentenstatus de bewegingsvrijheid beperkt. Maar wat mij betreft is dat koudwatervrees. Je ziet het bij het Wapen van Heemstede aan het Wilhelminaplein, en de Pinksterkerk aan de Camplaan. Die zijn monument en daarom een Belangrijk Gebouw. Een gebouw met een verhaal dat verteld kan worden.”
Het rapport Religieus Erfgoed en herbestemming is als pdf te lezen op de website van de Historische Vereniging: hv-hb.nl/topic-Religieus_Erfgoed/